31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimlerinin Siyasi Anlamı ve Yerel Seçim Stratejileri

Bugün dünya nüfusunun hızla artması, yerel yönetimler, kentleşme, ülkeler arasındaki gelir düzeyi farklılıklarının artışı, aynı şekilde ülkeler içinde gelir dağılımındaki eşitsizlikler, kıt kaynakların verimsiz ve dengesiz kullanımından kaynaklanan yeni kaynak arayışları ve insanların daha yüksek standartlarda yaşam talepleri değişim ve gelişmeyi gerekli kılan etkenler olarak kabul edilebilir. 1982 anayasasının 123. maddesinde, “idare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir”, hükmüne yer verildikten sonra idarenin kuruluş ve görevlerinin de “merkezden yönetim ve yerinden yönetim” ilkelerine dayanacağı belirtilmiştir. Anayasanın 126. maddesi ülkenin merkezi idare kuruluşu bakımından, coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; illerin de diğer kademeli bölümlere ayrılacağını belirtmektedir. Anayasanın 127. maddesi ise il, belediye ve köy halkının, burada yaşayanların mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kanunla kurulan kamu tüzelkişileri niteliğinde ve yerinden yönetim ilkesine göre yönetilen mahalli idareler tarafından idare edileceğini ifade etmektedir. Yine, Anayasanın 123. maddesi kamu idaresinde kuruluş ve görevleri itibarıyla bütünlük öngörerek, merkez ile il, kent ve köy yönetimlerinin bütünlük ve uyum içinde çalışmasını öngörmüştür.    

         
Siyasal sistemleri ne olursa olsun bütün ülkeler, yönetim sistemleri içerisinde yerel yönetimlere yer vermektedirler. Ancak her ülkede yerel yönetimlerin gücü, yetkileri, görev alanları ve yapıları farklılıklar arz etmektedir. Ülke yönetim sisteminin bütünlüğü içerisinde yer alan yerel yönetimler yerel halka kamu hizmeti sunan, organları halk tarafından seçilen özerk kamu tüzel kişilikleridir. Federal, uniter bütün ülkelerde yerel yönetimlerin gücü ve etkinliği ile, demokrasinin yerleşikliği doğru orantılıdır. Hatta yerel yönetimlerin gücü ile ülkenin iktisadi gelişmişliği de çoğu zaman doğru orantılıdır. Kısaca yerel yönetim ve yerel demokrasi ile iktisadi kalkınma ve demokratikleşme arasında doğru orantılı bir ilişki vardır. Aksine iddialara rağmen, yerel yönetimler ülke bütünlüğünün sağlanmasında da önemli işlevler görmektedirler. Çünkü kendi kendini yöneten hak, yönetim ve katılma ile kendini geliştirmekte, milli bütünlüğe entegre olmaktadır. Batıda örnekleri 10. yüzyıldan itibaren görülen yerel yönetim birimleri ülkemizde Osmanlı’nın son zamanlarından itibaren kurulmaya başlamıştır. İdari yapılanma konusunda her zaman ve her ülke için ideal olabilecek bir modelden söz etmek imkânsızdır. Ülkelerin idari yapılanmalarını, ekonomik ve coğrafi yapıları, gelenekleri, stratejik durumları gibi unsurlar belirlemektedir. Ancak, Batı Avrupa ülkelerinde birbirinden bağımsız olmakla birlikte eş zamanlı olarak başlayan ve birbirlerine benzerlik gösteren reformlara bakıldığında, idari reformların en azından belli bir temel üzerinde yürütüldüğü ifade edilebilir. Bu reformlarda genellikle yerel yönetimlerin güçlendirildiği, ülkelerin merkezi birimlerinden yerel yönetimlere doğru görev ve kaynak aktarımının yapıldığı, yerel yönetimlere belli konularda özerklikler verildiği, halkın katılımını artırıcı uygulamaların geliştirildiği görülmektedir. İdari yapılanması bizim idari sistemimize en çok benzeyen Fransa’da 1982 yılında desantralizasyon uygulamaya konulmuş olması bu bakımdan anlamlıdır.

Türkiye’de, Mahalli İdareler Genel Seçimi, 31 Mart 2024 Pazar günü yapıldı. Türkiye’de yaşanan siyasi ve hukuki gelişmeler, Hükümet’in dış politikadaki tutumu ve izlediği yol; seçim sonrası partilerin iç dinamiklerinde oluşan/oluşması beklenen muhtemel değişimler de Türkiye perspektifinden yapılacak bir değerlendirmeyi gerektirmektedir.

Öncelikle 30 Mart 2019 yılında Türkiye Mahalli İdareler Genel Seçimine ilişkin somut veriler üzerinden yapılacak bir yorum için, seçim sonucunda partiler ve aldıkları oy oranlarına bir göz atmakta fayda vardır.

   

YSK, cumhurbaşkanlığı kesin seçim sonuçlarına göre Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın yüzde 52,18 oranında oy aldığı, Sayın Kemal Kılıçdaroğlu'nun yüzde 47,82 oy oranına ulaştığı görüşmüştür. Cumhurbaşkanı Seçimi ikinci oylaması sonuçlarına göre Recep Tayyip Erdoğan'ın yüzde 52,18, Kemal Kılıçdaroğlu'nun yüzde 47,82 oranında oy almıştır. 28 Mayıs 2023 tarihinde cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci oylamasında yurt içinde 52 milyon 93 bin 375 seçmenimizin oy kullandığı görülmüş olup, oy kullanma oranı yüzde 85,72; yurt dışında ise gümrükler dahil 1 milyon 930 bin 226 seçmenimiz oy kullanmış olup, katılım oranı yüzde 56,34 olarak gerçekleşmiştir. Yurt içi ve yurt dışında toplam 54 milyon 23 bin 601 seçmenimizin oy kullandığı ve toplam katılım oranının yüzde 84,15 olduğu görülmüştür. Bu sonuçlara göre Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın toplam 27 milyon 834 bin 589 oy aldığı ve yüzde 52,18 oranında toplam oy oranına ulaştığı, Sayın Kemal Kılıçdaroğlu'nun 25 milyon 504 bin 724 oy aldığı ve toplam yüzde 47,82 oy oranına ulaştığı görülmüştür.

 
 14 Mayıs seçimlerine yurt içinde 53 milyon 993 bin 683 seçmenin katıldığını, oy kullanma oranının yüzde 88,92 olarak gerçekleştiğini, 28 Mayıs'taki seçimlerde ise 52 milyon 93 bin 375 seçmenin oy kullandığını, oy kullanma oranının ise yüzde 85,72 olarak gerçekleştiğini bildirdi.Yurt dışı seçmenlerden ise 14 Mayıs'ta 1 milyon 839 bin 470'inin oy kullandığını, katılımın yüzde 53,73 oldumuştur, 28 Mayıs'ta ise 1 milyon 930 bin 226 seçmenin oy kullandığını, katılımın yüzde 56,34 olmuştur.

 

14 Mayıs'ta oy kullanan toplam seçmen sayısının 55 milyon 833 bin 153, katılım oranının yüzde 87,4 olduğunu, 28 Mayıs'ta ise 54 milyon 23 bin 601 seçmenin oy kullandığını, katılımın 84,15 olmuştur.

Milletvekili Seçimi Resmi Sonuçları

 
Milletvekili Seçimi Resmi Sonuçlarına göre %87,05 katılım oranıyla gerçekleşen 28. Dönem Milletvekili Genel Seçim resmi sonuçlarına göre: Cumhur İttifakı %49,47 oy alarak 323 milletvekiline, Millet İttifakı %35,02 oy alarak 212 milletvekiline, Emek ve Özgürlük İttifakı ise %10,55 oy alarak 65 milletvekiline ulaştı ve Meclis’e girdi.

Partilerin Milletvekili Dağılımları

Seçime CHP listelerinden giren DEVA Partisi 15, Gelecek Partisi 10, Saadet Partisi 10, Demokrat Parti ise 3 milletvekili çıkardı. Millet İttifakı’nın diğer üyesi İYİ Parti ise 43 milletvekiline ulaştı.AK Parti listelerinden seçime giren Hüda Par 4, DSP ise 1 milletvekili çıkardı. Cumhur İttifakı üyelerinden olan ancak seçime kendi listeleriyle giren MHP 50, YRP ise 5 milletvekiline ulaştmıştır. Emek ve Özgürlük İttifakının üyeleri YSP 61 milletvekili çıkarırken, TİP ise 4 milletvekili ile mecliste yer aldı.

AKP yüzde 45,50 oranında oy; CHP yüzde 27,79 oranında oy; MHP yüzde 15,21 oranında oy; BDP 4,18 oranında oy almışlardır. Kalan oylar ise diğer partiler arasında dağılmıştır.

  

Büyükşehirlerde 33 milyon 651 bin 741 seçmenden 28 milyon 498 bin 346'sı sandığa giderken, katılım yüzde 84,69 olarak gerçekleşti. Büyükşehir belediye başkanlığı seçimlerinde AK Parti oyların yüzde 44,06'sını alarak birinci parti oldu. CHP yüzde 29,14, İYİ Parti yüzde 9,52, MHP yüzde 5,18, HDP yüzde 4,15, Saadet Partisi yüzde 3,27 oranında oy aldı. İl Genel Meclisi sonuçlarına göre AK Parti oyların yüzde 44.33'ünü alarak birinci parti oldu. CHP yüzde 30.12, İYİ Parti yüzde 7.45, MHP yüzde 7.31, HDP yüzde 4.24, Saadet Partisi yüzde 2.71 oranında oy aldı. Belediye başkanlığı için 53 milyon 169 bin 212 seçmenden 44 milyon 860 bin 777'si oy kullandı. Belediye başkanlığı seçimlerinde AK Parti yüzde 42,55, CHP yüzde 29,81, İYİ Parti yüzde 7,76, MHP yüzde 7,44, HDP yüzde 4,52, Saadet Partisi yüzde 2,91, BBP yüzde 1,59 oranında oy aldı. Belediye başkanlıklarının yüzde 54,76'sı AK Parti, yüzde 17,71'i CHP, yüzde 17,20'si MHP, yüzde 4,21'i HDP, yüzde 1,77'si İYİ Parti, yüzde 1,55'i Saadet Partisi tarafından kazanıldı. Belediyelerin 742'sini AK Parti, 240'ını CHP, 233'ünü MHP, 57'sini HDP, 24'ünü İYİ Parti, 21'ini Saadet Partisi, 10'unu BBP, 8'ini Demokrat Parti, 6'sını DSP, 1'ini Türkiye Komünist Partisi, 13'ünü bağımsız adaylar kazandı.Belediye meclislerinde ise 53 milyon 203 bin 842 kayıtlı seçmenden 44 milyon 881 bin 860'ı sandık başına gitti.

AK Parti yüzde 42,56, CHP yüzde 29,36, MHP yüzde 7,46, İYİ Parti yüzde 7,31, HDP yüzde 5,60, Saadet Partisi yüzde 3, BBP yüzde 1,90 oy oranına ulaşırken, AK Parti yüzde 49,04, CHP yüzde 22,24, MHP yüzde 13,59, İYİ Parti yüzde 5,26, HDP yüzde 5,93, Saadet Partisi yüzde 1,42, BBP yüzde 1,30 oranında belediye meclisi asil üyeliği kazandı. İl genel meclisi üyeliği seçimi için 12 milyon 837 bin 77 seçmenden 10 milyon 975 bin 294'ü sandığa gitti.

İl genel meclisinde AK Parti yüzde 41,61, MHP yüzde 18,82, CHP yüzde 17,46, İYİ Parti yüzde 8,12, HDP yüzde 7,93, Saadet Partisi yüzde 2,47, BBP yüzde 1,82 oranında oy aldı.

 
Yerel yönetimlerin güçlendirilmesi ve Devletin fonksiyonları yeniden tanımlanarak mahallî idareler ve özelleştirme reformları birlikte ele alınacak, merkezî idare tarafından yürütülmesi zorunlu olan adalet, güvenlik, savunma gibi hizmetlerin dışında kalanların yerel yönetimlere devri sağlanacaktır.

 

Türkiye, 5 yıl boyunca görev yapacak yerel yöneticileri seçmek için 31 Mart 2024 sandık başına gitti . 61 milyon 441 bin 882 kayıtlı seçmenin oy kullanacağı bu seçimde 1 milyon 32 bin 610 genç ilk kez oy verdi. Seçimlerde 81 il, 973 ilçe ve 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtarın yanı sıra il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri belirlendi.

34 partinin yarıştığı, 61 milyon 441 bin 882 kayıtlı seçmenin oy kullandığı bu seçimde 1 milyon 32 bin 610 genç ise ilk kez sandığa gitti. Seçmen, beyaz, turuncu, mavi ve sarı olmak üzere dört pusula ile kullanacak oyuyla 81 il, 973 ilçe ve 390 belde belediye başkanı ile 50 bin 336 muhtarın yanı sıra il genel meclisi ve belediye meclis üyelerini belirledi.

Mahalli İdareler Genel Seçimi'ne 34 siyasi parti katılmıştır. 207 bin 848 sandıkta 61 milyon 441 bin 882 kayıtlı seçmen ile seçimlere gidilmiştir. Kesin olmayan sonuçlara göre büyükşehir belediye başkanlığı için açılan sandık oranı yüzde 99,99'dur. Büyükşehir belediye başkanlığı seçimine katılım oranı ise yüzde 78,11 olarak gerçekleşmiştir. Belediye başkanlığı seçimi için açılan sandık oranı yüzde 99,95 olup katılım oranı yüzde 78,7 olarak gerçekleşmiştir. .

Kesin olmayan sonuçlara göre Türkiye geneli belediye başkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi 35, Adalet ve Kalkınma Partisi 24, Milliyetçi Hareket Partisi 8, Halkların Eşitliği ve Demokrasi Partisi 10, Yeniden Refah Partisi 2, Büyük Birlik Partisi 1, İyi Parti 1 belediye başkanlığı kazanmıştır.

AK Parti 31 Mart seçimlerinde hizmet belediyeciliği stratejisini ön plana çıkardı . Kampanyada rakiplerin temel belediyecilik hizmetlerinde yaşadıkları sorunları gündeme getirdi ve tüm stratejisini hizmet siyaseti üzerine kuran “Gerçek Belediyecilik” ana slogan şeklinde belirlendi. Gerçek Belediyecilik İlkeleri olarak:

Gerçek belediyeciliğin on üç temel ilkesi bulunmaktadır:

1. Üretken Belediyecilik 2. Adil Belediyecilik 3. Erişilebilir Belediyecilik 4. Vizyoner Belediyecilik 5. Şefkatli Belediyecilik 6. Sürdürülebilir Belediyecilik 7. Yenilikçi Belediyecilik 8. Kalkınmacı Belediyecilik 9. Çağdaş Belediyecilik 10. Güçlü Belediyecilik 11. Kapsayıcı Belediyecilik 12. Dinamik Belediyecilik 13. Vatansever Belediyecilik belirlendi.

 
 AK Parti, “Demokrasi Yerelden Başlar” ilkesini siyasetinin vazgeçilmez unsurlarından biri olarak görmektedir. AK Parti, yerel yönetimlerden elde ettiği tecrübeyle tüm Türkiye’yi kucaklamış bir partidir. Bu vizyon “İnsan Öncelikli, Hizmet Odaklı Yerel Yönetim” ilkesiyle yerel yönetimlerde büyük başarılar yakalamış, yeni bir model ortaya koymuştur. Yenilikçi projeler ve iyi uygulama örnekleri önce Türkiye’nin diğer şehirlerine transfer edilmiş, daha sonra AK Parti’nin iktidara gelmesiyle birlikte başarılı uygulamalar olarak ülke yönetimine aktarılmıştır.

 

31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimlerində Yeniden Refah başarı gğsteren partilerden biri olarak ortaya çıkıyor. 14 Mayıs’ta 1 milyon 505 bin oy (yüzde 2.86) alan Yeniden Refah Partisi, bu seçimlerde iki katından da fazla 3 milyon 189 bine (yüzde 6.96) oy almıştır.

31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimlerində sandığa gitmeyen seçmenlerin alınan sonuçta önemli faktörlerden biri olmuştur.

Türkiye'nin ana muhalefet partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP oylarını 2.4 milyon artırmıştır. 31 Mart 2024 yerel seçimlerinin en başarılı partisi CHP oldu. CHP hem belediye sayısını hem de oy oranını ciddi şekilde arttırdı. 31 Mart 2024 yerel seçimlerinin resmi olmayan sonuçları netleşti. CHP, büyükşehir ve illerde 81 belediyeden 35’ini kazandı; AK Parti ise 24’te kaldı. Belediye başkanlığı seçimi Türkiye geneli oy oranında CHP, yüzde 37,77 ile ilk sırada yer alırken AK Parti yüzde 35,49 oy aldı.

    

Yerel yönetim reformu merkezi idare ile yerel yönetimler arasındaki ilişki biçiminin tarif edilmesi ve yetki, görev ve sorumluluk sınırlarının tam olarak belirlenmesiyle başlatılacak ve kamu yönetimi reformunun bir parçası olarak uygulamaya konulacaktır. Yerel yönetimlerle ilgili düzenlemeler, merkezi idarenin ihtiyaç ve kıstaslarına göre oluşturulmuş düzenlemeler yerine yerel yönetimlerin ihtiyaçları da dikkate alınarak yapılacaktır.

 
Türkiye’de son yıllarda yerel yönetimlerle ilgili reform tartışmaları gündemin baş maddesi haline gelmiştir. Toplumun refahı, huzuru, eğitimi ve sağlığı ile ve bu hizmetlerden vatandaşın etkili ve sürekli bir şekilde yararlanmasını temin için öncelikle kamu yönetimi esaslarına uygun stratejilerin geliştiriımelidir. Millî kültürün temel belirleyiciliği çerçevesinde kent ve kentlilik kültürü oluşturulmalıdır . Millî ve manevî değerlerin korunması ve geliştirilmesinde, millî bütünlüğün ve dayanışmanın pekiştirilmesinde aile kurumu büyük önem arz etmektedir. İstihdam imkânı geliştirilmeli ve her ailenin yeterli ve sürekli bir gelire sahip olması sağlanmalıdır.

Yöneticilik hak ve yetkidir; liderlik güç ve yetenektir Yönetim bilimciler Simon, Simithbourg ve Thompson’a göre, ‘’Bir kimsenin lider olarak kabul edilebilmesi için, önce üstün nitelikleri bulunduğunun izleyicileri tarafından kabul edilmesine, bu niteliklerin onlara güven vermesine bağlıdır. Zira, bir liderin en büyük özelliği, kendisini izleyenlerin davranışlarını etkileye bilen kişi olmasıdır’’

Bir yönetici, başarılı ve etkili olabilmek için aynı zamanda lider olmalıdır. Lider - yönetici vizyon yaratabilen ve yaşatabilen; arzulanan gerçeğin ve hedefin fotoğrafını çekebilen; bu hedef ve amaç tablosunun görünürlüğünü sağlayabilen; söz konusu görüntüyü erişilir ve uygulanır kılabilen kişidir. Yönetici, ancak lider olduğu taktirde etkili ve başarılı olabilir. Lider olmayan bir yönetici, yönetimde etkili ve başarılı olmaz ve yükselmez. Her lider aynı zamanda yöneticidir ama, her yönetici gerçek ve fiili lider değildir. Çünkü yönetici ve lider arasında farklar vardır.

Öncelikle, yöneticilik liderlikten daha kapsamlı bir kavramdır. Liderlik bütünsel yöneticilik işinin yalnızca bir unsurudur. Bu, birçok davranış bilimcisinin görmeyi başarmadığı bir şeydir. Liderlik, bir statü ya da otorite işlevinden çok, ilişkinin ve lider ile izleyicileri arasındaki karşılıklı etkileşimin kalitesiyle ilgili bir işlevdir.

 
Türkiye’de de son yıllarda yerel yönetimlerle ilgili reform tartışmaları gündemin baş maddesi haline gelmiştir. Yeni seçilecek belediye başkanlarını ülkede yapılacak bu reformların gerçekleştirilmesi için çok büyük görevler bekliyor.